Marta Popivoda je rediteljka, video-umetnica i istraživačica koja živi i radi na relaciji između Beograda i Berlina. Njen prvi dugometražni dokumentarac „Jugoslavija, kako je ideologija pokretala naše kolektivno telo“ premijerno je prikazan na 63. izdanju Međunarodnog filmskog festivala u Berlinu. Njen film „Pejzaži otpora“ premijerno je prikazan na 50. izdanju Međunarodnog filmskog festivala u Roterdamu 2021. godine i dobitnik je Srca Sarajeva za najbolji dokumentarni film. Njen najnoviji film „Slet 1988“ premijerno je prikazan na Filmskom festivalu u Locarnu, a na 31. Sarajevo Film Festivalu prikazan je u Takmičarskom programu – dokumentarni film.
Marta Popivoda istražuje kako umetnost oblikuje ideologiju i kolektivno pamćenje. Njeni filmovi su provokativni, direktni i intimni, otkrivajući kako se istorija, sećanja i individualni životi prepliću u velikim društvenim promenama. Od Beograda do Berlina, Marta razgovara o poslednjem sletu, umetničkom aktivizmu i moći kolektivnog iskustva.
Publici Sarajevo Film Festivala poznati ste i kao rediteljka ličnih dokumentarnih filmova „Jugoslavija: kako je ideologija pokretala naše kolektivno telo“ i „Pejzaži otpora“, i kao dobitnica Srca Sarajeva za drugopomenuti film. Temama kojima ste se i ranije bavili, odnosom između individualnog i kolektivnog te preplitanjem sećanja, istorije i ideologije, bavite se i sada. Bili ste mala devojčica 1988. godine. Kakva su vaša sećanja na poslednji slet?
Sećanja na poslednji slet iz 1988. godine, koja su inspirisala ovaj film i višegodišnje istraživanje javnih izvedbi ideologije, dolaze pre svega od koscenaristkinje filma, Ane Vujanović, koja je tada imala 13 godina. Moja sećanja u kontekstu ovog filma vezuju se najviše za umetnički rad i aktivizam Sonje Vukićević – umetnice koja je bila solistkinja u poslednjem sletu, a tokom ratnih devedesetih godina stvarala je politički angažovan, antirežimski teatar u saradnji sa Borkom Pavićević, u Centru za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu. Takođe, kao direktnu podršku studentskim protestima, izvodila je predstavu „Makbet ONO“ ispred kordona policije u januaru 1997. Dan mladosti i slet iz 1988. godine za nas su značajni, jer su se tada na javnoj sceni još borile različite političke sile i ideologije. Ovaj film govori o jednom posebnom trenutku u istoriji Jugoslavije, kada je drugačija budućnost još delovala mogućom.
Koliko vas, kao umetnicu, dotiče naglašeno nastojanje da se poslednji slet odmakne od ideologije, a približi predstavi, dakle sferi umetnosti?
Meni je bilo posebno intrigantno, ali i donekle potresno, što su umetnici u tom trenutku verovali da umetnost može postojati izvan ideologije, da postoji nešto što su nazvali „čisti estetski užitak“ i „čisto estetska priredba“. Ja sam umetnica koja ne veruje u „čistotu“ umetnosti; umetnost uvek proizvodi ideološke posledice u kontekstu u kom nastaje. Zato mi je značajan kasniji autorski rad Sonje Vukićević u CZKD-u, koja je tokom ratnih devedesetih u Beogradu pokazala da umetnost i umetnici ne smeju da ćute o onome što se dešava oko njih. To je i danas vrlo relevantno pitanje.
Da li je Sonja Vukićević, nekada zvezda poslednjeg sleta, a i danas dama u izvrsnoj formi, živi dokaz da je individualno dugotrajnije i izdržljivije od kolektivnog?
Ne bih rekla da Sonja, koliko god impresivna bila, dokazuje superiornost individualnog nad kolektivnim. Njena snaga i izdržljivost oblikovani su kolektivnim iskustvom – sletom, aktivizmom, teatrom. Individualno telo je prekarno i ranjivo, naročito u ratovima i velikim društvenim lomovima. Pojedinka opstaje jedino u zajedništvu; sama i izolovana, lako može biti nasilno izbrisana i zaboravljena.
Izvor: Sarajevo Film Festival (sff.ba)
