Renesansa je izrodila veliki broj umetnika kojima se danas divimo i uživamo u prirodnom skladu kojima odišu njihove kreacije. Jedna od zemalja, kolevka veličanstvenog stvaranja, jeste Italija. Tako je u italijanskom Kaprezu, nekada davno, rođen čovek koji se dotakao skoro svih grana umetnosti, koji je učio slikarstvo od Domenika Girlandija, da bi ga napustio tvrdeći da nema šta da nauči, koji je bio primećen od strane porodice Mediči, i koji je izradio umetnička dela za ukupno devet poglavara rimokatoličke crkve. Mikelanđelo se hrabro suprotstavio činjenici da umetnost nije zanimanje za mladića uglednog staleža, a kada ga je Lorenco Mediči uzeo pod zaštitu upoznao se sa antikom, književnošću, mitologijom i filozofijom. Stupio je u kontakt sa intelektualcima i poznavaocima preko kojih je mogao da nadogradi svoje znanje i entuzijazam. Broj njegovih dostignuća je zavidan, a pažnja se prenosi na neka od njih.
Bahus
Bahus je Mikelanđelovo delo iz ranog rimskog perioda koje je stvarano sa fokusom na paganske umesto hrišćanske teme. Statua dočarava rimskog boga vina u boemskom stavu. Prvo ju je naručio kardinal Rafaele Rijario, da bi je na kraju ipak odbio. Bahus zato odlazi u baštu rimske palate bankara Jakopa Galija, zatim u muzej Barđelo u Firenci.
-Dobro se osećam jedino kada imam dleto u svojim rukama.
Mojsije
Mojsija naručuje papa Julije II želeći da bude u sklopu njegovog pogrebnog spomenika, međutim Mojsije biva završen nakon papine smrti. Isklesan u mermeru, Mojsije na glavi ima par rogova koji su nastali usled greške iz Biblije. Epizoda o Mojsiju koji na Sinajskoj gori prima Božije zapovesti, prevedena je pridevom cornūtus (rogat) umesto pridevom corōnātus (suncem obasjan, okrunjen božanskom svetlošću). Druga analiza objašnjava da je Mojsija pronašla egipatska princeza i da je bio deo egipatskog sveštenstva, pa je pri vršenju paganske službe stavljao rogove u čast boga Apisa (bika).
Jedna zanimljivost vezana za Mojsija jeste da ima okrnjeno koleno koje je Mikelanđelo odlomio čekićem, smatrajući da nešto tako savršeno ne sme da postoji. Mojsije je urađen u natprirodnoj veličini od tri metra u sedećem položaju, dok bi u stojećem imao pet metara.
Druga, nama bliža zanimljivost, jeste ta da se njegov odlivak nalazi u Beogradu, na Senjaku, u dvorištu odseka za vajarstvo FLU. Pored raznih kopija i replika, nema puno gradova koji poseduju odlivak, koji zapravo služi za kloniranje delova pravog u slučaju nekog oštećenja. Dozvolu Vatikana je 30ih godina prošlog veka uspeo da dobije Vojislav Veljković, inače kolekcionar i osnivač prvog privatnog muzeja u Beogradu. Pravi Mojsije smešten je u bazilici San Pijetro in Vinkoli u Rimu.
–Klesarstvo je lako – samo ideš duboko dok ne dopreš do kože – i staneš.
Pijeta
Mikelanđelova Pijeta svakako je jedna od najpoznatijih. Napravljena za grobnicu francuskog kardinala Žana de Bilhera, prikazuje Devicu Mariju koja drži telo Hrista nakon što je skinut sa krsta. Ova slika bila je uobičajena tema za pogrebne spomenike u Italiji u to doba. Pijeta je premeštena u baziliku Svetog Petra i jedino je njegovo delo koje je potpisao i koje je pretrpelo znatna oštećenja. Pijetu počinje sa 23 godine, završava je dve godine kasnije.
Đorđo Vazari, biograf renesansnih umetnika, procenio je da je Pijeta
..najlepši mermer u Rimu koje ne može nadmašiti nijedan živi autor..ostvarivanje svih mogućnosti i snage koju može imati umetnost vajarstva..
Lice Bogorodice je mlado, imajući u vidu da je Hrist stradao kada je imao 33 godine. Mikelanđelo umesto lika žene u poznijim godinama stvara lik mlade devojke. Veruje se da je tako postupio jer je sam jako mlad ostao bez majke, pa se sećao jedino majčinog mlade pojave koja mu je nedostajala kroz život i koju je nadahnuto uzimao kao model u svim prikazima Bogorodice.
-Vidio sam anđela u mramoru, i klesao dok ga nisam oslobodio.
David
Mikelanđelo započinje vajanje Davida sa 26 godina. Do tada je David uglavnom prikazivan kao bibilijski heroj nakon bitke sa Golijatom, dok ga Mikelanđelo zaustavlja u napetom trenutku pre čuvene borbe. Bio je postavljen na Pjaca dela Sinjori u Firenci, kasnije je premešten u Galeriju Akademije gde i danas stoji u visini od 4 metra ispod specijalno dizajniranog krovnog prozora.
Da je Mikelanđelo majstor detalja dokazuje i Davidovo oko.
Njegov otac, Lodoviko, jedno vreme gradonačelnik Kaprezea, zabranjivao je sinu na sve moguće načine da se bavi umetnošću, nipodaštavajući vajarstvo i slikarstvo. Mikelanđelo je iz tog razloga učio da vaja u svojoj glavi, kao kada je danima sedeo na proplanku i posmatrao ogroman odbačeni kamen mermera na Suncu koji je navodno bio lošeg kvaliteta i težak za obradu. Ljudi su mislili da je poludeo dok je Mikelanđelo samo kratko govorio da stvara. Tri godine kasnije, baš taj, za druge umetnike nedovoljno dobar komad mermera, postaje David.
-Svaki komad stene ima statuu unutar sebe, a zadatak skulptora je da tu statuu i pronađe.
Mučenje svetog Antonija
Prva poznata Mikelanđelova slika nastala je kada je imao samo 12 ili 13 godina prema gravuri nemačkog slikara Martina Šongauera. Mučenje svetog Antonija izloženo je u muzeju umetnosti Kimbel u Teksasu.
Tondo Doni
Tondo Doni je jedina u celini sačuvana Mikelanđelova slika na drvetu. Osmišljena povodom venčanja Anjola Donija i Madalene Stroci iz bogate toskanske porodice. Zbog toga se Mikelanđelo prilikom slikanja vodio putem snažno ukorenjene tradicije slike na kružnoj podlozi. Isto tako je uspeo da unese novine, izraženi kontrast između takvog kružnog formata i vertikalne postavke Svete porodice u centru scene. Figure Device Marije, Josipa i Deteta nalaze se u zajednici, dok Marijina rotacija stvara spiralni pokret koji kasnije kopiraju brojni umetnici. Koža ljudi je glatka i čitava površina izgleda kao skulptura jer je Mikelanđelo koristio posebnu tehniku senčenja, cangiante.
U pozadini slike može se videti Sveti Jovan Krstitelj, zaštitnik Firence, a iza njega je skup nagih, nalik na antičke figure koji simbolizuju paganizam i neupućenost u hrišćanstvo. Slika je i inače intrigantna, Mikelanđelo u njoj dostiže punu zrelost u svom slikarstvu, preciznost crteža i hrabar izbor boja najavljuju freske sa tavanice Sikstinske kapele. Tonto Doni se nalazi u Galeriji Ufici u Firenci.
-Dobra slika je ona koja liči na skulpturu.
Sikstinska kapela
Oslikavanje svoda Sikstinske kapele naručio je papa Julije II, a izveo ga je Mikelanđelo kroz devet priča iz Knjige postanja. Mikelanđelo nije rado prihvatio ovaj poziv, jer nije imao iskustva u freskopisu, što njegove reči dodatno potvrđuju,
Razvio sam gušavost od ovog mučenja. Stomak mi je slepljen ispod brade, a moje lice je fina podloga za boju koja kaplje. Koža visi ispod mene, a kičma se svezala u čvor od stalnog previjanja. Nisam na pravom mestu – ja nisam slikar.
Zidovi Sikstinske kapele su slika Svetog pisma, jedna strana predstavlja Stari zavet kroz prikaze iz života Mojsija, a druga Novi zavet kroz Jevanđelja i na njima su radili brojni priznati umetnici poput Pinturikija, Botičelija, Roselija.
Tavanice su se oslikavale jednostavno, sa pojedinačnim likovima i bez dramatičnih prikaza, pa je Mikelanđelo imao zadatak da predstavi 12 apostola, a on je na tavanicu smestio prikaze iz Postanja, uključujući Stvaranje sveta, priče o Adamu i Evi, kao i o Noju. Dodao je i male figure 40 generacija Hristovih predaka, počevši od Avrama. Čitav projekat završio je za 4 godine sa samo jednim prekidom. Mikelanđelo je zamislio Boga Oca kao muškarca duge sede kose i brade, pa od tada to postaje uobičajeni način njegovog oslikavanja.
Stvaranje Adama
Stvaranje Adama dobija svoju posebnu dimenziju kao četvrto u nizu i dovršeno među poslednjima. Bog, nošen anđelima u ovalu tamnocrvenog plašta, pruža svoju ruku preko slike ka Adamu koji leži na novostvorenoj Zemlji. Tačka u kojoj se njihove ruke spajaju predstavlja žarište prizora i približava nas tajnoj sponi između Tvorca i čovečanstva. Prenosi se posebna energija, ali i zapovest upućena Adamu.
Interesanta su tumačenja Stvaranja Adama. Najveći broj istoričara smatra da je ovde oslikana priča iz Prve knjige Mojsijeve.
I stvori Bog čovjeka po obličju svojemu, po obličju Božijemu stvori ga.
Ima i onih sa drugačijim mišljenjem, eksperti na polju anatomije veruju da je desna strana slike ustvari anatomski tačna slika ljudskog mozga. Takođe su uočljivi i mali mozak, hipofiza i optički nerv. Jedan nabor u odori figure Boga predstavlja kičmenu moždinu, dok drugi u obliku slova Y ilustruje očni nerv. Činjenica je da je Mikelanđelo secirao leševe i na njima učio, ali i da je uništio sve crteže i beleške koje svedoče o istraživanjima te vrste.
Strašni sud
Strašni sud, naslikan na oltarskom zidu crkve, često nosi epitet Mikelanđelovog najsloženijeg dela. Freska prikazuje Boga kako sudi živima i mrtvima. Tri stotine likova nalaze se na jednom mestu u vidu proroka, apostola i mučenika, anđela i varskrslih, a među njima je navodno Mikelanđelo oslikao i samog sebe. U početku se vodilo dosta polemike zbog kontroverznih obnaženih detalja, nakon Trentskog sabora naređeno je da manirista Danijele da Voltera prekrije upravo takve opscene delove Strašnog suda.
-Pravo umetničko delo nije ni senka istinske božanske savršenosti.
Il Divino Mikelanđelo Buonaroti, svestrani umetnik, zapravo običan čovek sa vizijom koja nije bila dostupna iskustvu i racionalnom objašnjenju, neprestano je učio dok je stvarao svoja najbolja dela, neka od njih u neshvatljivo mladom životnom dobu. Ona izazivaju uskomešana osećanja u ljudima, posebno kada stanu ispred njih, ali i kada ih posmatraju iz daljine. Ne mogu se sagledati odjednom, svaki novi pogled na njih donosi drugačiju emociju i primećivanje nekog novog, do tada promaklog detalja. Mikelanđelo je odolevao vremenu, o njegovom značaju i zahvalnosti što je postojao ne treba ni govoriti, a doživljaji svega što je ostavio za sobom nalaze se u najfinijim čulima svakog ljubitelja umetnosti ponaosob.
Cover foto: avocedeimedici.it
